Na konferencję zorganizowaną przez spychowskich leśników oraz Samodzielny Zakład Botaniki Leśnej SGGW przybyli uczestnicy z całego kraju, w tym m.in. pracownicy parków narodowych i krajobrazowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, Lasów Państwowych, instytucji naukowych czy uczelni wyższych. Patronat honorowy nad konferencją objął Adam Roczniak- Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie, a patronat naukowy dr hab. Roman Wójcik- Dyrektor Instytutu Nauk Leśnych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Łącznie odbyło się pięć sesji referatowych, w których prelegenci dzielili się swoją wiedzą z zakresu biologii oraz metod zwalczania wybranych gatunków inwazyjnych w naszych lasach.

Jedna z sesji miała charakter terenowy, aby pokazać w praktyce efekty realizacji prowadzonego przez Nadleśnictwo Spychowo projektu ograniczania występowania czeremchy amerykańskiej. W lesie analizowano wybrane powierzchnie, na których przez ostatnie cztery lata usuwano ze środowiska czeremchę amerykańską, która silnie zadomowiła się na obszarach chronionych Natura 2000. Na tych powierzchniach czeremcha była ograniczana autorską metodą, opartą na trzech filarach: mechanicznym, chemicznym i biologicznym. Na jej miejsce sadzono gatunki liściaste, które docelowo mają zająć przestrzeń i stworzyć silną konkurencję dla ewentualnie powracającej czeremchy.  

Jednym z najważniejszych walorów konferencji była możliwość szerokiej dyskusji oraz wymiany doświadczeń w gronie naukowców oraz praktyków. Występowanie gatunków inwazyjnych w naszych lasach jest realnym problemem i z każdym rokiem nabiera na znaczeniu. Zatem wspólne wypracowanie mechanizmów ograniczania występowania czeremchy amerykańskiej i innych groźnych dla naszej rodzimej flory obcych gatunków, leży w interesie nas wszystkich.

Konferencja zorganizowana została w ramach projektu realizowanego przez Nadleśnictwo Spychowo pn. „Ochrona zbiorowisk grądowych na terenie obszaru ochrony siedlisk Ostoja Piska poprzez ograniczenie występowania czeremchy amerykańskiej”, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.

&

zaprasza ją na konferencję pt:

która odbędzie się w dniach 17-18 czerwca br. w ośrodku Kanu Club w Pieckach

Patronaty

Patronat honorowy: Adam Roczniak, Dyrektor RDLP  w Olsztynie

Patronat naukowy: dr hab. Roman Wójcik, Dyrektor Instytutu Nauk Leśnych SGGW

Patronat medialny:

Komitet organizacyjny

Krzysztof Krasula- Nadleśnictwo Spychowo

dr Robert Krawczyk- Nadleśnictwo Wielbark

Maciej Ligocki- Nadleśnictwo Spychowo

dr Włodzimierz Pisarek

Komitet naukowy

dr hab. Władysław Danielewicz- prof. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

prof. dr hab. Barbara Tokarska-Guzik- Uniwersytet Śląski w Katowicach

prof. dr hab. Czesław Hołdyński- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

dr Artur Obidziński- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Założenia

Konferencja ma na celu podsumowanie aktualnej wiedzy i wymianę doświadczeń na temat zwalczania roślin inwazyjnych w lasach. Naukowcy zaprezentują wyniki swoich badań a praktycy efekty działań ochronnych. Nadleśnictwo Spychowo przedstawi doświadczenia z realizacji projektu "Ochrona zbiorowisk grądowych na terenie obszaru ochrony siedlisk Ostoja Piska poprzez ograniczenie występowania czeremchy amerykańskiej".

Charakter konferencji i uczestnicy

Konferencja będzie miała charakter sesji referatowej, połączonej z wyjazdem terenowym na obszar realizacji projektu. W programie przewidziano także dyskusje panelowe. Referaty będą przedstawiane w krótkiej esencjonalnej formie, jako zachęta do pogłębienia studiów czy nawiązania kontaktów i wymiany doświadczeń w czasie dyskusji. Podczas wyjazdu terenowego przedstawione zostaną sposoby i efekty realizacji projektu w Nadleśnictwie Spychowo oraz zastosowane metody monitoringu. Konferencja będzie miała charakter ogólnopolskiego forum wymiany doświadczeń i poglądów zakresie zwalczania gatunków inwazyjnych w lasach, w tym szczególnie czeremchy amerykańskiej, której zostanie poświęcony pierwszy dzień konferencji.

Konferencja przeznaczona jest dla wszystkich zainteresowanych aktywną ochroną przyrody, naukowców, służb ochrony przyrody i zarządców terenów zielonych. Szczególnie liczymy na udział pracowników Lasów Państwowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, parków narodowych i krajobrazowych, środowisk naukowych, instytucji i urzędów publicznych, organizacji pozarządowych z terenów, na których występowanie inwazyjnych gatunków roślin jest istotnym problemem.

Konferencja organizowana jest w ramach projektu realizowanego przez Nadleśnictwo Spychowo pn. „Ochrona zbiorowisk grądowych na terenie obszaru ochrony siedlisk Ostoja Piska poprzez ograniczenie występowania czeremchy amerykańskiej”, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.

Ta roślina o charakterystycznym, mocnym zapachu kory jest kuzynką zza oceanu naszej rodzimej czeremchy zwyczajnej. Choć podobne z wyglądu, jedną z rozróżniających je cech jest miejsce występowania. Czeremcha zwyczajna występuje na wilgotnych i żyznych miejscach, możemy ją spotkać np. w olsach nad Krutynią. Czeremcha amerykańska natomiast wykazuje o wiele mniejsze wymagania co do żyzności jak i wilgotności. Wykształcony na terenie Puszczy Piskiej drzewostan z przewagą sosny charakteryzował się wysoką jakością surowca drzewnego, lecz ubogą warstwą podszytową, co sprzyjało masowym gradacjom szkodników owadzich. Chcąc temu przeciwdziałać zaczęto intensywnie wprowadzać gatunki podszytowe. Właśnie małe wymagania siedliskowe czeremchy amerykańskiej spowodowały, że od lat 60. XX w. była często wprowadzana na ubogie siedliska leśne jako gatunek mający poprawić bonitację siedlisk z jej ewentualnym wykorzystaniem produkcyjnym (w Ameryce Północnej drewno czeremchy amerykańskiej jest bardzo cenione). Szybko okazała się niestety rośliną ekspansywną, skutecznie opanowując powierzchnie leśne zlokalizowane na siedliskach żyźniejszych od tych, na których pierwotnie była sadzona. Zajmuje tym samym nisze ekologiczne cennych rodzimych gatunków takich jak dąb, grab czy buk, wypierając również gatunki runa. Jednak przede wszystkim nie spełniła swojej roli poprawy jakości siedlisk. Jej liście mocno zakwaszają glebę, a związki wydzielane przez czeremchę amerykańską negatywnie oddziałują na mikroflorę glebową, co stanowi jedną z metod eliminacji osobników konkurencyjnych.

Przyczyny skutecznej ekspansji

Co jeszcze powoduje, że tak skutecznie opanowała nasze lasy?  Ma niesamowitą siłę odroślową. Po ścięciu dorosłego okazu z jego szyi korzeniowej odbija od kilkunastu do kilkudziesięciu pędów. Stwarza to niemałe problemy na powierzchniach zrębowych, gdzie tworzy miotlaste krzewy wybijające się ponad uprawę. Rozprzestrzenia się na dalekie odległości dzięki jej słodkim owocom zjadanym przez ptaki. Same jej nasiona przejawiają niezwykłą żywotność – nie dość, że produkuje je w dużych ilościach, dodatkowo potrafią zachować zdolność kiełkowania przez długi czas, a gdy już wykiełkują, rozwijają się bardzo szybko. Należy dodać jeszcze, że posiada dużą tolerancję na warunki klimatyczne i ocienienie, a na terenie polskich lasów brak jest szkodliwych dla niej patogenów. Wszystkie te cechy powodują, że jest uznana za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków w Europie Środkowej, a w Polsce występuje już niemal na terenie całego kraju.

Postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej temu gatunkowi na naszym terenie

Przez północne i wschodnie tereny Nadleśnictwa Spychowo przebiega obszar dyrektywy siedliskowej Natura 2000 Ostoja Piska. Obecnie na tym terenie znajduje się ponad 1500 ha ze stwierdzoną czeremchą amerykańską, przy czym udział ten stale wzrasta.

Z myślą o stworzeniu projektu ograniczenia występowania czeremchy amerykańskiej na terenie Natury 2000 Ostoja Piska, przeprowadzono inwentaryzację. W celu zwiększenia skuteczności zabiegu zwalczania czeremchy, postanowiono wyznaczyć dodatkowo strefę buforową o szerokości 1 kilometra od sieci Natura 2000, gdzie również inwentaryzowano obcy gatunek. Na podstawie Planu Urządzania Lasu wyznaczono wydzielenia ze stwierdzoną czeremchą, które zostały zweryfikowane i uzupełnione wizją terenową przeprowadzoną przez piętnastu pracowników terenowych. Jako wydzielenia opanowane przez czeremchę amerykańską uznano powierzchnie o udziale procentowym podszytu większym niż 30%, gdzie głównym gatunkiem podszytowym jest czeremcha amerykańska. W formularzach inwentaryzacyjnych rozróżniono 3 wysokości główne okazów czeremchy oraz trójstopniowe pokrycie powierzchni w celu obliczenia pracochłonności zabiegów jej usuwania.

Wyniki inwentaryzacji

W wyniku inwentaryzacji stwierdzono obecność czeremchy amerykańskiej o stopniu pokrycia powyżej 30% na 47,86 ha w sieci Natura 2000 i na 215,35 ha w buforze. Czeremcha ta występuje głównie na siedliskach boru mieszanego świeżego(50%; 131,51 ha), lasu mieszanego świeżego (25,5%; 67,08 ha) oraz boru świeżego (20,3%; 53,49 ha). Inne siedliska w postaci lasu mieszanego wilgotnego, lasu wilgotnego, lasu świeżego i olsu o łącznym udziale procentowym 4,3% zajmują 11,13 ha. Stwierdzono, że najwięcej powierzchni charakteryzuje się przeważającym udziałem osobników o wysokości powyżej 2m (59%), zaś najmniejszym z osobnikami poniżej 1m wysokości (5%). Świadczy to o silnie rozwiniętej populacji czeremchy amerykańskiej na badanym obszarze, co przy jej zdolnościach wczesnego rozmnażania generatywnego oznacza dużą bazę nasienną oraz możliwości dalszej ekspansji. Średni stopień pokrycia powierzchni czeremchą amerykańską zawiera się pomiędzy 30 a 60%.

Co dalej?

Wiele nadleśnictw podejmowało próby zwalczania czeremchy w sposób tradycyjny (poprzez samo wycinanie), lecz przy obecnym stopniu jej rozprzestrzeniania, jest to niewykonalne. Czeremcha amerykańska pozostawiona bez zabiegów ograniczających jej występowania będzie ciągle się rozprzestrzeniać, wpływając niekorzystnie na środowisko. Zwalczanie gatunków inwazyjnych, w tym czeremchy amerykańskiej, jest jednym z priorytetowych działań na terenie Natury 2000 dyrektywy siedliskowej i zawarte jest w „Priorytetowych Ramach Działań dla sieci Natura 2000  na Wieloletni Program Finansowania UE w latach 2014-2020".

Na terenie leśnictw Strużki i Powałczyn prowadzone były pilotażowe zabiegi zwalczania czeremchy amerykańskiej. Próby te polegały na wycięciu dorosłych osobników, a następnie opryskiwaniu odbijających pędów preparatem dopuszczonym do użytku przez FSC z substancją czynną glifosat. Opryskiwanie w pierwszym roku osłabiło, lecz nie zwalczyło odbijających pędów czeremchy amerykańskiej, w związku z czym konieczny był drugi zabieg. Natomiast pomimo wycięcia owocujących osobników nawet w trzecim roku od pierwszego zabiegu kiełkowały młode czeremchy. Świadczy to o żywotności nasion.

Realizowany obecnie na terenie Nadleśnictwa Spychowo projekt "Ochrona zbiorowisk grądowych na terenie obszaru ochrony siedlisk Ostoja Piska poprzez ograniczenie występowania czeremchy amerykańskiej" ma za założenie wykorzystać doświadczenia zdobyte w trakcie wyżej opisanych prób. Oprócz wycięcia dorosłych osobników oraz zastosowania oprysków środkiem opartym na bazie glifosatu, po zakończeniu zabiegów zwalczania w miejscach kumulacji czeremchy amerykańskiej zostanie wprowadzona lipa drobnolistna i grab pospolity jako podszyt. Ma to na celu stworzenie konkurencji świetlnej i pokarmowej dla czeremchy oraz przyśpieszenie powrotu rodzimych gatunków do niszy ekologicznej.

Więcej na temat realizowanego projektu TUTAJ (kliknij)